Hoe vaak kijk jij écht kritisch naar de hoeven van je paard? We krabben de hoeven uit, controleren op steentjes, maar wat kunnen we nog meer om de hoef gezond te houden? Hoeven zijn de basis voor een ontspannen en soepel bewegend paard. Oncomfortabele hoeven kunnen in het hele lichaam ongemakken veroorzaken, omdat het de beweging van het hele lichaam beïnvloed. En jij wilt toch ook het allerbeste voor jouw paard?
Als instructeur ben ik vaak de eerste vraagbaak
Wat vind je van mijn zadel?
Ik voer nu dit, is dat goed?
Moet ik een deken opdoen?
Heb ik een ander bit nodig?
Ooit kwam er in een stal-app (waar ik als instructeur in zit) een foto van een wond voorbij met de vraag: Moet ik hier wat mee? Een aantal stalgenootjes reageerde met: Nee hoor, dat groeit wel weer dicht.
Ik heb direct contact opgenomen met de eigenaar van dit paard. Mijn advies: de dierenarts bellen en de wond laten hechten.
Eigenlijk is dit niet mijn verantwoordelijkheid, maar zo voelt het vaak wel. Voor mij als instructeur is het belangrijk dat het volledige management van het paard optimaal is. Dat klinkt heel simpel, maar hier komt veel bij kijken. Als ik bijvoorbeeld opmerk dat een paard last heeft van zijn hoeven, kan ik geen functionele training verwachten. Op zere voeten kun je tenslotte niet ontspannen lopen.
Hoefgezondheid wordt vaak een beetje onderschat binnen het management. Omdat hoeven op de grond staan, moet je bewust naar beneden kijken om ze echt goed te zien. Wanneer een hoef in het gras staat of op een losse zandbodem, dan kan dat je zicht enorm vertroebelen. Je moet de hoef echt optillen om deze goed te bekijken. Als instructeur doe ik dat niet snel als ik geen problemen verwacht. Wanneer ik wél vermoed dat er iets mis is, kan ik het probleem niet zelf oplossen. In dat geval kan ik alleen adviseren om een hoefspecialist te bellen.
Afbeelding: altijd van je af snijden met een scherp hoefmes
Algemene kennis is heel belangrijk
Laat ik duidelijk zijn: ik ben geen expert in zadels, bitten of voeding. Waar ik wel verstand van heb, is gedrag, hoe een paard denkt en leert, fysieke balans, de opbouw van spieren en conditie.
Kortom, aanspanning creëren zowel fysiek als mentaal met behoudt van ontspanning. Maar dit alles kun je niet optimaal bereiken als er iets in het management van het paard rammelt. En al helemaal niet als deze zere voeten heeft.
Door de jaren heen heb ik veel kennis opgedaan en een netwerk opgebouwd van professionals waarnaar ik kan doorverwijzen. Daarnaast heb ik diverse cursussen gevolgd waarmee je als eigenaar zelf veel kunt bijdragen aan de verzorging van je paard. Zo heb ik ook een cursus gevolgd over hoeven. De anatomie van de hoef is mij bekend; dit leer je, denk ik, in elke instructeursopleiding. Maar wat de functies zijn van de structuren in de hoef, leer je eigenlijk nergens.
Waar moet je op letten? Wat betekenen bijvoorbeeld lijnen in de hoefwand? Wist je dat het volledige gewicht van een paard met een soort klittenbandverbinding aan de hoefwand hangt?
Afbeelding: losse zool wegschrapen waar nodig
Je belt gewoon de smid, toch…?
Flapjes, ongelijke, erg lange hoeven en scheuren: als instructeur kom ik van alles tegen. Vaak hoor ik: Ja, de smid is een paar weken geleden nog geweest. Maar als ik doorvraag, blijkt dat die paar weken er vaak meer zijn dan je denkt.
Ik heb geleerd dat een periode van vijf tot zes weken echt het maximum is voor goede hoefverzorging. Hiermee voorkom je dat de hoef vergroeit in plaats van groeit. Breken er stukjes van de hoef af? Dan had je eigenlijk al een afspraak moeten hebben. Heeft je paard scheuren in één of meerdere hoeven? Dat wijst op een onbalans in de hoef, er zal dus aan de hele hoef gewerkt moeten worden. Dus niet alleen aan de scheur.
Afbeelding: bijwerken van de steunsels
Hoefsmid of bekapper?
Maar wie heeft er nu elke vijf weken een smid op de stoep staan? Oh ja, en ik noem het wel een smid, maar een betere benaming is bekapper. Een smid is een professional die ijzers onder het paard slaat. Kort door de bocht: als jij geen ijzers wilt, bekapt hij je paard niet anders dan wanneer er wel een ijzer onder gaat. Klinkt logisch, toch? Maar eigenlijk is dat het niet.
Een hoefijzer is plat, terwijl de natuurlijke vorm van een hoef dat niet is. Als de hoef op dezelfde manier wordt bekapt als ter voorbereiding op een hoefijzer, creëer je onbalans in de hoef. Een bekapper raspt, vijlt en snijd de hoef zo dat de hoeffunctie niet in de knel komt, en de hoefgezondheid optimaal blijft.
De teen, kwartieren en hiel: alles hangt met elkaar samen
Heb je wel eens van kwartierbogen gehoord? Ik kende de term, maar had geen idee wat de functie ervan was. De hoef staat toch plat op de grond, en niet met een boogje? Nou, als een paard stilstaat, hoort hij eigenlijk alleen te steunen op de teen (de voorzijde) en de hiel (de achterzijde). De kwartieren (de zijkanten) hebben juist een beetje ruimte nodig.
Wanneer een paard zijn hoef neerzet, zakt de achterzijde van de hoef iets uit. Dit zorgt voor vering en demping, want er komt behoorlijk wat druk op de inwendige structuren bij het landen van de hoef. Wanneer het paard zijn voet weer optilt, veert alles terug. Dit proces werkt ook als een pomp en stimuleert de bloedsomloop in de hoef.
Het is een prachtig systeem dat afhankelijk is van beweging. Niet alleen de beweging van het hele paard, maar ook de flexibiliteit van de hoef zelf. Precies daarvoor zijn die kwartierbogen zo belangrijk. Ze zorgen ervoor dat de hoef ruimte heeft om uit te zetten in de achterste helft van de hoef.
Afbeelding: verticale lijnen door teveel druk in de kwartieren
Wist jij dit? Ik wist dit niet.
Ik volgde een cursus bij Lennart Denkhaus en Jessica Vos, bestaande uit theorie- en praktijkdagen. Wat een schat aan kennis kreeg ik daar, op elke vraag kreeg ik een heel praktisch gericht antwoord. De anatomie van de hoef is mij wel bekend, maar wat doen die structuren nu eigenlijk, en hoe ziet een gezonde, functionele hoef eruit? Persoonlijk vond ik dat best lastig.
Ik zie zoveel scheve, lange of gebarsten hoeven dat het bijna “normaal” is geworden. Op een gegeven moment weet je niet meer precies hoe de ideale hoef eruit zou moeten zien. Dankzij deze cursus heb ik geleerd beter te kijken. Waar hoort een paard op te staan, en waarop juist niet? De hiel-teenbalans is niet heel ingewikkeld, maar je moet wel weten waar je op moet letten. Zodra deze balans is verstoord kan het best even duren om dit te herstellen.
Wanneer heb je te maken met rotstraal, en wat kun je ertegen doen? Geloof mij: je kunt er echt vanaf komen. Maar je hebt wel een goede bekapper nodig die duidelijk uitlegt wat jij kunt doen om het probleem aan te pakken. Hier gaat het in mijn beleving vaak mis. Hoefproblemen worden vaak weggewuifd met opmerkingen als: Tja, hij heeft gewoon zulke voeten. Maar jij, als verzorger van je paard, bent degene die de kennis moet opdoen om te kunnen beoordelen of de bekapper goed werk levert.
Afbeelding: kneuzing in de kwartieren
Problemen ondanks professioneel onderhoud
Ik zie vaak problemen bij hoeven die worden onderhouden door een professional, en ik snap dat echt niet. Hoefverzorging is eigenlijk best logisch. Natuurlijk zijn er altijd uitzonderingen, er zijn hoeven waarbij zelfs de beste professional zich achter de oren krabt. Maar daar heb ik het nu niet over. Ik bedoel de doorsnee gezonde hoeven, die kunnen gewoon goed onderhouden worden. Zo kocht ik eens een paard die erge rotstraal had. Het erge was dat de vorige eigenaar hier geen weet van had. “Dan had de hoefsmid dat toch wel gezegd”. Wat moet je hier nu op terug zeggen?
Afbeelding: schoonmaken van de hoef met een staalborstel
Gewoon onderhoud betekent niet alleen zorgen dat de hoef er van de zijkant mooi uit ziet, geen lange tenen krijgt of verandert in klompvoetjes. Helaas zie ik regelmatig mooie hoeven die, als je ze optilt, een onderkant hebben die lijkt te zijn vergeten. De eerste keer dat ik dit zag, dacht ik nog positief: Misschien heeft de smid een foutje gemaakt en is hij het gewoon vergeten. Maar toen ik het andere voetje optilde… nou ja, laat ik zeggen: het was wel symmetrisch.
“No hoof, no horse.“
Een paar hoefweetjes
Afbeelding: afronden van de ongepigmenteerde hoefwand – er is ook een breukje te zien
Horizontale lijnen
Horizontale lijnen in de hoef worden soms aangezien voor groeilijnen, maar dat klopt niet. Het zijn eventlijnen die aangeven dat er tijdens het aangroeien van de hoef ‘iets’ aan de hand was. Dit kan bijvoorbeeld grote stress, een verandering in voeding, of een ziekte zijn geweest. Het is een gebeurtenis die groot genoeg was om de hoefgroei te beïnvloeden.
Verticale lijnen
Verticale lijnen die van boven naar beneden of van beneden naar boven lopen. Dit kan een litteken zijn, een beschadiging waar de hoef aangroeit of ontstaan door te veel druk op de hoef. Deze lijnen zie je vaak in de kwartieren. Dit is een veelvoorkomend probleem omdat traditionele smeden de hoef vaak recht maken als voorbereiding op een ijzer, wat de natuurlijke vorm van de hoef verstoort.
Steunsels
De steunsels van de hoef zijn niet bedoeld om op te steunen. Ze zorgen voor stabiliteit in het uitzetten van de achterste helft van de hoef. Dit is een belangrijke functie, maar de steunsels moeten wel goed worden onderhouden. Omdat ze recht onder de inwendige structuren van de hoef zitten, kunnen ze ernstige problemen veroorzaken als het paard er daadwerkelijk op gaat staan.
De straal
In het midden van de straal hoort een deukje te zitten, maar geen spleet waar je een hoevenkrabber in kunt steken. Als dit wel het geval is, heb je te maken met rotstraal. Rotstraal is eigenlijk een open wond in de hoef van je paard. Het kan ervoor zorgen dat het paard in beweging niet meer op zijn hiel maar op zijn teen gaat landen en daardoor kortere, stijvere passen gaat maken. Ik heb persoonlijk ervaring met erge rotstraal bij een van mijn paarden. Hoewel het niet altijd meteen opvalt, heeft een paard hier echt wel last van. Zodra de rotstraal een beetje onder controle kwam zag ik echt verschil met hoe het paard ging lopen. Ik denk dat we vaak onderschatten hoeveel last een paard hiervan ervaart.
Een hoefmes hoort naast je schaar te liggen
Net zoals je een schaar gebruikt om de staart van je paard bij te knippen, zou je ook een hoefmesje en een rasp moeten hebben om kleine aanpassingen aan de hoef te doen, zoals het verwijderen van een flapje. Veel mensen vinden dit eng, maar waarom eigenlijk? Waarschijnlijk omdat ze te weinig kennis hebben over wat wel en niet mogelijk is bij een hoef. Je knipt de staart toch ook niet in de staartwortel? Nee, natuurlijk niet. Ooit heb je geleerd dat er een levend deel in de staart zit. Hetzelfde geldt voor een hoef, weet jij wat wel en niet kan, dan durf je het waarschijnlijk ook.
Afbeelding: hoefgereedschap hoort naast je schaar op de plank te liggen
Als je de hoeven van je paard uitkrabt en er zit een flapje op de straal, is het handig als je de kennis en het vertrouwen hebt om dit kleine flapje weg te snijden. Als jij een hoefmes hebt is dit één minuut werk. Denk je: “Ummh, dit durf ik niet”, dan wordt dat flapje een potentiële broedplaats voor rotstraal. Het is donker, warm en er komt weinig zuurstof bij, waardoor bacteriën zich gemakkelijk kunnen vermenigvuldigen. Een simpele handeling (als je weet wat je doet) kan een hoop problemen voorkomen.
Of bel jij je smid voor elk klein scheurtje of flapje? Grote kans dat hij je een pietlut vindt en zegt dat je niets hoeft te doen. Helaas spreek ik uit ervaring.
Ben jij degene die denkt: “Ummh, dit durf ik niet”? Mijn advies: volg eens een cursus. Niet als vervanging van je bekapper (laat die het zware werk doen), maar om zelf kleine aanpassingen te leren maken. Je paard zal je dankbaar zijn.
Jong geleerd oud gedaan
Mijn oude pony had vroeger best mooie hoeven, maar in de laatste jaren kreeg ze artrose in haar onderbenen. Ze liep niet echt slecht, maar kon niet lang op één been staan. Ook het hoog optillen van een been werd lastig. Dit zorgde voor problemen tijdens het bekappen. Totdat de smid een keer tegen me zei: “Kun je dat niet zelf? Aan het oudje kun je toch niets meer verknoeien.”
Hij gaf me een oude rasp en een mesje, en zo ben ik jaren geleden begonnen met zelf hier en daar wat bijwerken. Hierdoor kon mijn lieve Josje nog jaren comfortabel lopen. Ik ging er half onder liggen zodat ze haar been niet hoog op hoefde te tillen. Misschien was dit achteraf gezien niet heel veilig, maar het gaf mij de kans om te oefenen en veel te leren over hoeven. Elke keer als de smid kwam voor andere paarden, liet ik haar hoeven zien. Ik was natuurlijk bang dat ik haar compleet scheef zou maken. Maar de smid zei telkens: “Ja, helemaal prima.”
Met de kennis van nu weet ik dat het veel beter had gekund. Maar met een simpele rasp en een mesje kun je de hoeven prima bijhouden. Wil jij meer weten over hoeven en leren wat jij zelf kan doen om de hoeven goed in optimale conditie te houden? Ga eens online inlezen. Stel eens vragen aan je eigen bekapper of hoefsmid en begin hier met zoeken:
Centrum voor Hoefgezondheid
Kennisinstituut voor paardenhoeven
Het Centrum voor Hoefgezondheid geeft uiteenlopende cursussen voor de paardeneigenaar, zodat deze meer grip op de hoefgezondheid van het eigen paard kan krijgen.
Praktische tips voor gezonde hoefverzorging bij je paard
- Leer de basis: Neem de tijd om in grote lijnen de anatomie van de hoef te begrijpen. Dit geeft je inzicht in hoe belangrijk een goede balans is.
- Maak de hoeven schoon met een staalborstel: In het begin lijkt dit misschien wat scherp, maar dat is het niet. Door met een staalborstel de hoef goed te schrobben, stimuleer je als het ware de normale slijtage van de hoef. Soms zie je stukjes afbrokkelen schrik niet, dit is oude hoef die eraf mag. Door het gebruik van een staalborstel wordt de hoef zo schoon dat je de structuren veel beter van elkaar kunt onderscheiden.
- Vraag je bekapper of hoefsmid eens de oren van zijn hoofd: Waarom doet hij wat hij doet? Heeft hij een duidelijk doel met de hoeven van jouw paard, of wordt er ‘gewoon een stukje afgehaald’?
- Wees alert op rotstraal: Heeft jouw paard rotstraal? Bespreek het met je bekapper en kijk kritisch. Ben je het eens met de voorgestelde aanpak? Je moet hier echt dagelijks iets aan doen en dit zeker twee maanden volhouden voordat je kunt afbouwen. Het is veel werk, maar je paard is het zeker waard.
- Goed gereedschap is het halve werk: Een scherp mesje is erg fijn. Hoeven zijn superhard, en als je een flapje wil weghalen, is het belangrijk dat je mes scherp is en je het goed kunt sturen.
- Train je oog: Kijk eens goed om je heen naar de hoeven van andere paarden. Wat valt je op? Door je oog te trainen, ga je problemen eerder opmerken.
Afbeelding: beschadiging in de hoefwand, hier kunnen makkelijk bacteriën in komen
