Wanneer ik een ruiter tegen zijn paard hoor zeggen dat hij het nu maar eens ‘gewoon’ moet doen, zie ik vaak hele ongelukkige dieren. Paniek in hun ogen, volledig afgesloten van hun omgeving, en soms reageren ze nergens meer op. Op zulke momenten gaan mijn nekharen overeind staan. Dit voelt voor mij als het absolute dieptepunt in de training van een paard. Toch kom ik het helaas regelmatig tegen.
Hoe vaak zeg jij dit?
Heb je jezelf wel eens afgevraagd hoe deze situatie eigenlijk ontstaat? Of raak je op dat moment zo gefrustreerd dat je niet meer rustig kunt nadenken? Vaak straalt degene die dit zegt dezelfde ongelukkige blik uit. Zou dat echt alleen aan het paard liggen?
Dus voordat je naar vijf nieuwe bitten grijpt, een slofteugel koopt en langere sporen die op de verpakking als ‘vriendelijk’ worden beschreven, wees eens eerlijk tegen jezelf. Het zal je veel rust geven als je daar een goed antwoord op kunt vinden.
Gewoon klinkt als vanzelf: de wonderlijke logica van paarden
Bij paarden is heel veel niet vanzelfsprekend. Paarden begrijpen geen menselijke logica, en wij mensen begrijpen vaak geen paardenlogica.
Zo heb ik bijvoorbeeld een paard dat super verkeersmak is. Hij geeft geen krimp als ik op het fietspad rij en er één, twee, of zelfs drie dikke vrachtwagens voorbijrazen. Maar als er iemand in het bos op een bankje zit… snuif, snuif, snuif. Normaal gesproken vindt hij mensen niet eng, maar zitten ze op een bankje, dan is het ineens een probleem. Zit er de volgende keer niemand op datzelfde bankje? Dan is er helemaal niets aan de hand.
Paarden leggen verbanden op een andere manier dan wij. Zo had ik ooit een wesp in de trailer, en mijn paard werd gestoken. Deze ervaring koppelde hij aan de trailer. Je raadt het al: ik had er een trailerprobleem bij.
Soms leggen paarden juist géén verband waar wij dat wel logisch vinden. Ik fiets bijvoorbeeld graag met mijn paarden. Eén keer ging dat mis. Ik zal je de details besparen, maar de fiets was krom, het paard had een wond, en ik hield er blauwe plekken aan over. Na herstel van alles besloot ik het opnieuw te proberen. Mijn mensenbrein verwachtte een paard dat de fiets spannend zou vinden: het geluid van de banden, het piepen van de remmen… Maar tot mijn verbazing stapte mijn paard zonder enige aarzeling vrolijk mee, met de oortjes naar voren. Mijn vertrouwen moest wel even herstellen; de eerste tien minuten zat ik met geknepen billetjes.
Snap jij het nog? Dat is paardenlogica.
Afbeelding: Denise Goossens en Hunter High Tea zomervakantie 2024
De drie redenen waarom een paard iets niet doet
Houd altijd in gedachten dat paardenlogica niet hetzelfde is als mensenlogica. Het is daarom niet vreemd dat wij niet direct begrijpen waarom een paard iets niet ‘gewoon’ doet.
Als een paard een opdracht niet uitvoert, is het belangrijk om te onderzoeken waarom dat zo is. Vaak komt het neer op één van de volgende redenen:
- Hij snapt het niet.
- Hij durft het niet.
- Hij kan het fysiek niet. Of, in ieder geval, hij denkt dat het fysiek niet kan. Denk bijvoorbeeld aan een smalle doorgang. Maar het paard kan ook pijn hebben.
Als je paard het niet snapt, wat dan?
De volgende keer dat je denkt: “Doe het is gewoon”, Ga dan heel even stil staan. Wat doet je paard precies niet? Begrijpt hij de opdracht niet? Misschien moet je de oefening verder opsplitsen, kleiner maken en meer behapbaar aanbieden. Vermijd het geven van een wirwar aan hulpen en maak er liever een duidelijke 1-2-3-stap van.
Ik hoor vaak instructeurs en omstanders roepen dat je moet doorgaan en het paard niet moet laten “winnen”. Deze manier van denken is zo ontzettend ouderwets. Het enige wat je zou moeten willen “winnen” bij een paard is zijn vertrouwen. Als hij de opdracht begrijpt, zal hij het met plezier samen met jou uitvoeren.
Soms kan een korte pauze nemen en de situatie even van een afstand bekijken enorm verhelderend werken.
Potje lef vergeten?
Paarden zijn vluchtdieren, en vluchtdieren zijn angst gedreven dieren.
Sta je eens stil bij wat het betekent als je moppert op een angstig paard en zegt dat hij het ‘gewoon’ moet doen? Dat klinkt meteen al verkeerd, vind je niet? Toch zie ik dit helaas vaak gebeuren, bijvoorbeeld bij trailerladen, springen, of tijdens de eerste (tweede, soms tot de laatste) ronde in de dressuurring. We blijven aandringen en duwen, net zolang tot het paard uiteindelijk gaat.
Stel je eens voor: er zit een spin aan de muur, en iemand zegt dat ze je gaan helpen. Ze pakken je hand en duwen je naar die spin toe. Dan ga jij toch ook allerlei kronkels maken om niet bij de spin uit te komen?
“Jij zou mij toch helpen? Jij kunt het toch ‘gewoon’ doen?”
Afbeelding: Riva op onderzoek tijdens de cognitie test
Wat als pijn de oorzaak is?
Vluchtdieren zijn meesters in het verbergen van ongemakken. Soms heeft een paard ergens last van, maar dit is pas merkbaar bij specifieke bewegingen.
Een veelvoorkomend voorbeeld is het aanspringen in galop: het paard heeft moeite met één kant. Of misschien landt je paard na elke sprong standaard op links, omdat de impact van de landing groter is. Een paard dat niet lekker naar voren loopt of onrustig is met de mond, is niet fysiek ontspannen.
Ook zie ik vaak paarden met rugklachten die trailerproblemen hebben. Om een trailer op te lopen, moet een paard zijn bekken licht kantelen. Als dit pijn doet, kan dat grote weerstand oproepen. Een paard kan niet praten, dus jij mag bedenken hoe het eruit ziet als het jouw paard in zijn rug schiet.
Paarden zijn gewoontedieren
Wanneer een paard langdurig geblesseerd is geweest, moet het in sommige gevallen opnieuw vertrouwen krijgen in zijn eigen lichaam. Het “dat deed eerder pijn, dus dat doe ik niet”-syndroom kan zorgen voor wantrouwen en weerstand tijdens de revalidatie.
Het is belangrijk om in zo’n situatie niet meteen te denken: “Voor de blessure kon hij dit wel ‘gewoon’.” Bouw het herstel stapsgewijs op. Geef je paard de tijd om niet alleen fysiek, maar ook mentaal weer vertrouwen te krijgen in wat zijn lichaam aankan. Een goed plan en geduld is essentieel om de weg vrij te maken voor een volledig en succesvol herstel.
Kijk eens om je heen
Mensen die meerdere paarden hebben, laten vaak hetzelfde gedrag zien. Sommige eigenaren hebben altijd paarden die steigeren, anderen hebben schrikkerige, wegschietende paarden. Ik ken iemand met drie paarden waarvan er niet één normaal de trailer op loopt; het is altijd gedoe als ze ergens naartoe moeten. Maar ligt dat aan de paarden? Of is het een patroon van de omgang? Ik denk dat heel veel wordt veroorzaakt door de ruiter en het management waar de dieren blij van worden of niet. Kijk eens goed om je heen: zie je geschoren paarden met van die vreemde ongeschoren plekken, precies waar de sporen worden gebruikt? Ik heb een enorme afkeer van dit soort pogingen om overmatig spoorgebruik te verdoezelen. Toch zijn dit soort dingen heel normaal in de paardenwereld. We grijpen al snel naar hulpteugels, speciale bitten, of laten iemand met een zweep erachteraan lopen.
Ik rijd Larossah bitloos, en op wedstrijden vinden sommige mensen dat eng. Maar persoonlijk zou ik me meer zorgen maken over dat ene paard dat thuis met drie slofteugels wordt gereden.
Ooit zei een eigenaar van een paardenwinkel tegen mij: “Waar de rijkunst ophoudt, begin ik mijn geld te verdienen.”Lees die zin nog eens.
Heb jij dan nooit problemen, Denise?
Natuurlijk loop ik ook weleens tegen problemen aan. Het is echt niet zo dat ik alles binnen vijf minuten oplos. Er zijn momenten waarop ik tranen heb, omdat dingen anders lopen dan ik had gehoopt. Dat hoort erbij. Het maakt je mens.
Als je doelen stelt en het lukt niet, is het logisch dat je even in een dip zit. Dat mag ook. Maar uiteindelijk klim je weer uit die dip en ga je terug naar de tekentafel. Je vraagt jezelf af: Wat kan ik anders doen? Of: Wie kan ik om hulp vragen?Daarna begin je gewoon weer bij stap één en werk je je stap voor stap naar boven. Hier zit groei, zonder pijn geen groei.
Je zet je linkerbeen voor je rechterbeen, en je gaat door. Geen grote hoogtes zonder diepe dalen.
Afbeelding: Denise Goossens en Rousscha probleemoplossend werken
Stop met meer hulpstukken: begin met beter begrijpen
Denk je na het lezen van mijn blog: Tja, maar hoe los ik dit nu op?
Overweeg om contact op te nemen met een professional die verstand heeft van paardengedrag. En dan niet een instructeur die constant termen gebruikt als: ietsje meer, druk maar door, hand eraan, hou hem ertussen, niet te lang laten, meer meer meer. Daar gaan ook mijn nekharen van overeind staan.
Wat we moeten leren, is accepteren dat paarden altijd sneller, sterker en groter zijn dan wij. Je kunt ze niet met dure materialen of dwang controleren. Maar als jij je opstelt als een echte leider, zullen ze je snel volgen.
