Je kunt alles lezen over training, het opbouwen van conditie, schema’s, en hartslagen per minuut. Maar wat doe je nadat je paard een enorme inspanning heeft geleverd? Zweetdeken op, en op stal?
Een paard kan moeilijk zijn warmte kwijt. Ze kunnen dan ook minder goed tegen hoge temperaturen dan wij mensen. Paarden hebben veel meer massa dan wij. De romp van een paard is veel breder dan die van ons. Laten we zeggen: een paard is een hele aardappel en wij zijn een aardappelschijfje. Een schijfje koelt veel sneller af dan een hele aardappel, puur omdat deze meer massa bevat.
Een paard heeft dus na inspanning meer tijd nodig om af te koelen dan een mens. Logisch toch?
Toch gooien we vaak snel de uitrijdeken op ons paard als het onder de 15 graden is. Waarom? Hij zal eerst zijn overtollige warmte kwijt moeten voordat hij te veel kan afkoelen. Wij mensen koelen sneller af, dus zodra jij je jas aantrekt, hoeft je paard dat nog niet.
Wat ik doe na een 5500 meter cross
Na de 5500 meter cross, met in het midden 200 meter stap. Oktober, 12 graden met zon.
Ik kom in galop over de finish en probeer mijn paard vanuit mijn zit terug te nemen. Dit geeft al gelijk informatie over hoe hoog ze in de adrenaline zitten zo kort na de finish. Hunter ging gelijk draven; Mister bleef galopperen, hij was nog steeds op jacht naar de volgende sprong. Je kunt zeggen dat dit conditie is, maar hier geloof ik niet in. Een paard met een goede conditie komt netjes terug op je zit als hij ontspannen en gefocust is. Een paard dat hoog in zijn adrenaline zit, blijft druk en zal minder goed jouw hulpen volgen.
In zo’n geval geef ik het paard, Mister in dit geval, de tijd om te begrijpen dat hij klaar is en terug mag schakelen naar ontspanning. Adrenaline ben je niet in 10 seconden kwijt, dus dit mag best 2 tot 3 rondjes duren. Mister kwam echter niet terug en galoppeerde nog vrolijk rond, dus heb ik hem actief geremd en gezegd dat hij moest gaan draven.
Draven, draven, draven
Ik blijf dan ook echt nog even een paar rondjes draven. In dit draven laat ik de teugels voor zover mogelijk lang, zodat het paard zijn lichaam kan laten bewegen zoals hij zelf wil. Dit geeft informatie over de geleverde inspanning. Als het paard scheef gaat lopen, laat ik dit ook toe. Het kan namelijk zijn dat je ergens meer belasting op het lichaam hebt gezet doordat je bijvoorbeeld meer in de linker galop hebt gereden, een weigering had die erg scheef op het lichaam kwam, of iets anders onverwachts. Dit geeft informatie. Blijft het paard recht in het lichaam en gaat het lekker halstrekken, proesten, en draaft hij nog fit rond? Dan geeft dit positieve informatie. Zo niet, dan moet dit op de tekentafel om voor de volgende keer beter voorbereid te zijn. Ook weet je dat je goed op het herstel moet letten.
Hunter is geschoren en was, voordat ik ging stappen, al helemaal opgedroogd. Dit zegt iets over hoe warm het lichaam is. Dan dampen ze erg snel droog; dit betekent niet dat het lichaam al helemaal hersteld is. Na een rondje of 5/6 draven ben ik even gaan stappen, Hunter was nog helemaal buiten adem. Aan de ademhaling kun je goed zien of het lichaam al tot rust is gekomen. Ik ben dan ook weer gaan draven toen ik zag dat hij nog behoorlijk grote neusgaten had. Dit keer in een lager tempo. Hunter vond dit wel wat stom, hij wilde graag stappen. Wel heb ik tijdens het stappen even mijn singel twee gaten losser gemaakt. Tijdens een cross wil je je singel goed vast hebben; ik doe deze dan ook een gaatje strakker dan tijdens een training thuis in de bak. Voor het uitdraven/stappen is het fijn als je deze weer losser maakt.

Afbeelding: Denise Goossens en Hunter Cross Broekelo 2023
De ademhaling van je paard zegt veel over zijn conditie en adrenaline
Mister daarentegen bleef in een hoog tempo draven en gaf totaal niet aan dat hij wilde stappen. Toen ik hem terugnam naar stap, had hij al een redelijk normale ademhaling. Zo zie je dat je niet het tempo van je paard moet volgen, maar echt naar de ademhaling moet kijken. Het is natuurlijk nog mooier als je de hartslag kunt checken, maar dit is voor een ruiter wat lastiger dan naar zijn neusgaten kijken. Is hij nog behoorlijk aan het blazen? Dan ga je gewoon weer naar een rustig drafje. In draf is het herstel beter voor de verzuring van de spieren, en na een cross is je paard echt wel verzuurd.
Hunter was mentaal ontspannen; voor hem was het duidelijk dat de finish was gepasseerd. Mister was net een renpaard, hij dacht maar aan één ding: de volgende sprong. Voor hem was het totaal niet duidelijk dat het spelletje erop zat. Dit werd hem pas duidelijk toen we gingen stappen.
Zodra ik aan het stappen ben, heb ik ook ruimte om naar mezelf te kijken. Camera uitzetten en mijn bodyprotector opendoen om zelf ook af te koelen. Even checken of je nog heel bent; zo kreeg ik ooit eens een tak in mijn gezicht en had een tand door mijn lip, of reed ik met mijn knie tegen een boom. Mijn voet bleef een keer aan de zijkant van een sprong hangen. Tijdens de rit heb ik wel door dat het gebeurt, maar ik voel er eigenlijk niks van. Zal ook iets met adrenaline te maken hebben… haha.
Ik stap dan nog een tijdje tot de ademhaling helemaal normaal is. Vaak doe ik ook het oormutsje vast af en soms ook al de beschermers, zodat ze de warmte beter kwijt kunnen. Als het erg warm is, kies ik ervoor direct na het uitdraven naar de trailer te gaan om alles af te halen en gelijk het paard te koelen met water. Dit was afgelopen weekend niet nodig.

Afbeelding: Denise Goossens en Mister Cross Broekelo 2024
Een fijne groom is het halve werk
Het is altijd fijn als je iemand meeneemt die je paard vast kan houden.
Zodra ik bij de trailer ben, haal ik alles van mijn paard en vraag ik iemand om met hem aan het halster te stappen. Dan kan ik zelf mijn cap afdoen en eventueel een jas aantrekken. Zelf ben je dan al wel afgekoeld en toe aan een slokje water.
Paarden kunnen tot wel 15 liter zweet per uur produceren tijdens intensieve inspanning. Het is heel belangrijk dat je paard vocht binnenkrijgt en niet te lang op een lege maag staat, in verband met het risico op maagproblemen.
Veel paarden drinken niet op vreemd terrein en hooi eten op de trailer is ook niet voor alle paarden weggelegd. Dit los ik op door slobber te maken met een schepje magnesium en een beetje zout erin.
Dit zie ik eigenlijk nooit andere mensen doen, maar het is heel belangrijk. Nazorg is de beste voorbereiding voor je training.
Je paard wassen, ook als het koud is
Ik was mijn paarden altijd met water op het terrein na een cross, ook als het koud is. Dit zie ik nog weleens mensen overslaan. Je paard moet afkoelen, ze zweten flink, en je hebt overal zand zitten. Als je goed hebt uitgestapt, is al het zweet gedroogd, maar het is toch belangrijk om de huid schoon te maken. Ik was ze eerst met een spons of borstel. Hiermee check je gelijk of er beschadigingen of zwellingen zijn. Vergeet niet de beenbeschermer plek te wassen; doordat er zand onder komt, kun je hier snel vervelende plekjes krijgen.
Als er stromend water aanwezig is, spuit ik ze na het wassen met de hand ook nog af met de slang, om de vacht goed schoon te spoelen. Is dit niet aanwezig? Dan giet ik nog een emmer water over de rug en hals.
Na het wassen is het droogstappen. Door het verdampen van het water koelt je paard af. Het is dan ook even de vraag wanneer je een deken gaat gebruiken. Ik denk dat we vaak te snel een deken omdoen. Zolang je paard in beweging blijft, krijgt het lichaam het niet snel koud. Na het wassen is het dus meestal gewoon stappen, vaak zonder deken. De uitzondering is als het flink waait of echt koud is, bijvoorbeeld bij een geschoren paard onder de 5 graden. Kan iemand anders het paard stappen? Dan heb je zelf mooi de tijd om je beschermers even in een emmer te soppen. Haal dan ook gelijk even een natte doek over het zadel, de singel en je laarzen. Zo kan alles schoon de auto in, en dat scheelt je morgen weer poetsen. Zodra ze helemaal uitgestapt zijn, mogen ze nog even grazen, als dat mogelijk is. Ik bied daarna nog een emmer water aan (waar ze vaak niks uit willen drinken) en ze krijgen een fleecedeken op. Deze houden ze ook op in de trailer.
Bij thuiskomst gaan mijn paarden niet op stal, maar naar buiten. Ze staan 24/7 buiten, met uiteraard de mogelijkheid om naar binnen te gaan. Dit helpt enorm tegen spierpijn. Zet jij je paard op stal, dan kan hij zijn verzuring niet goed kwijt. Kortom, beweging is key. Vaak gaan ze eerst naar de waterbak om te drinken. Dan denk ik altijd: waarom niet gewoon uit de emmer drinken? Veel mensen ervaren dit. Het is daarom belangrijk om, als je een hele dag weg bent met je paard, meerdere momenten water aan te bieden. Als ze echt dorst hebben, zullen ze vast wel drinken, maar vaak is het maar weinig.

Afbeelding: Oeps – de beenbeschermer van Mister is verdraaid
24 uur na een zware inspanning
Ik voel ze even over het gehele lichaam met mijn hand en zoek naar warme of koude plekken. Opgelopen schrammen had ik tijdens het wassen al gevonden, maar nu kun je ook zien of er zwelling is ontstaan. Ook de reactie van de spieren is interessant. Vaak zijn de hamstrings (de billen) en de schouders (vooral de spieren die het voorbeen naar achteren bewegen) wat hard. Persoonlijk vind ik dit niet meer dan logisch, maar het mag niet zichtbaar zijn in hun beweging. Knijpen ze echt met de spieren, of voelen de hals- en rugspieren hard aan, dan ga ik me wel even achter mijn oren krabben hoe dat komt. Gelukkig ben ik zelf redelijk wegwijs in het lichaam en weet ik welke spieren welke functies hebben. Dit helpt enorm bij het verklaren van spierpijn en kan helpen om je training aan te passen. Zelf gebruik ik Equine Touch. Dit is een heel vriendelijke techniek die werkt op het bindweefsel en door iedereen te leren is. Het is een enorme verrijking van mijn training. Omdat ik mijn eigen paarden, waar nodig, kan behandelen, kan ik snel ingrijpen bij eventuele blessures. Doordat ik de dag na inspanning al het lichaam kan ondersteunen, is ook snel duidelijk of het om spierpijn gaat die snel herstelt, of dat ik een professional moet bellen.
De dag na de cross pak ik ze even aan de longe. Met “even” bedoel ik ongeveer 10 à 15 minuten, waarbij ik stap en draf afwissel totdat ze los ogen. Aangezien ze gewoon hebben bewogen, heb ik weinig stijve paarden de dag na de cross. Toch check ik het altijd even, want je weet maar nooit; ze kunnen zich ook verstapt hebben. Zwelling komt vaak pas later. Galop doe ik op dit moment eigenlijk niet. Dit kost veel meer kracht dan stap en draf, en ze zijn over het algemeen echt wel leeg. Dus lekker een paar overgangetjes stap-draf om te kijken of hun rug nog soepel is, of om die juist wat losser te maken. Na een paar rondjes wissel ik van richting. In deze 10 à 15 minuten wissel ik zeker 4 tot 8 keer van richting. De dag daarna, dus dag 2, hebben ze meestal vrij. Pas op dag 3 na de cross pak ik de training weer rustig op.
En eh, ik longeer nooit met een bijzet. Dus ook deze hersteltraining doe ik gewoon aan een (stal)halster. Loopt het paard scheef, dan denk ik terug aan de cross en probeer ik te achterhalen waar dit is ontstaan.
Tips voor een goed herstel
- Kijk goed naar de neusgaten van je paard. Is hij nog flink buiten adem? Blijf rustig draven totdat dit herstelt. In rust ademen paarden tussen de 8-15 ademhalingen per minuut
- Doe je singel 1 of 2 gaatjes losser nadat je over de finish komt.
- Kun jij de hartslag checken? Let dan niet zozeer op de hoogte van de hartslag, maar vooral op hoe snel de hartslag zakt. Dit zegt meer over hoe zwaar de inspanning was. Is je paard gewoon moe, of heeft hij zichzelf volledig in het rood gelopen?
- Was je paard goed. Opgedroogd zweet hoopt zich op in huidplooien, zoals bijvoorbeeld bij de oksels. Dit valt misschien niet op, maar kan echt voor ongemak zorgen. Ook geeft het wassen je een eerste check op schrammen en andere plekjes.
- Paarden zijn een aardappel en wij de schijfjes. Zodra wij onze jas aantrekken, kun je gerust nog even blijven stappen zonder deken.
- Zorg dat je paard zo snel mogelijk vocht binnenkrijgt en niet te lang met een lege maag staat.
Mijn recept: 1 kiloschep slobber, 1 schepje magnesium, 1 schepje zout (of elektrolyten) met echt veel water, tot een soepachtige substantie. Extra voor de niet-hooi-eters: een handje luzerne erdoor.
Je best gedaan maar toch stijf? Ga een stuk wandelen met je paard. Gewoon even een rondje slenteren. Stappen is altijd het beste tegen stijfheid en spierpijn.
Vind jij mijn routine wat overdreven? Ik daag je uit: neem eens de temperatuur van je paard na een cross of pittige training. Je zult schrikken hoe snel deze met 1 tot 1,5 graad stijgt!

Afbeelding: Finish foto – Denise Goossens en Hunter Cross Hellendoorn 2023